نکات چک

یکی از شایع‌ترین دعاوی که در سیستم قضایی ما مطرح می‌گردد، مطالبه وجه چک می‌باشد. در این مقاله نحوه ارائه این دادخواست و قانون جدید چک و نحوه انتخاب وکیل چک به طور کامل توضیح داده شده است. چک، سندی تجاری (و نه رسمی) است که به موجب آن فردی به شخصی دیگر تعهد پرداخت مبلغ معین به میزان مندرج در آن را در تاریخ معین می‌نماید. ارکان اساسی چک که می‌بایست پر شوند، عبارتند از:

• تاریخ: یکی از مهمترین قسمت‌های چک است که مهمترین تاثیر را در حقوقی و یا کیفری شدن چک دارد.
• امضا: این قسمت نیز مهمترین بخش چک است، چک بدون امضای صادر کننده آن هیچ ارزش قانونی ندارد.
• مبلغ چک: مقدار عددی و حروفی می‌بایست کاملا یکسان و فاقد خط خوردگی باشد.
• حواله کرد: در وجه شخص و یا حامل بودن آن نیز یکی از موارد مهم چک است.

وصول چک توسط شورای حل اختلاف

• شامل چک‌هایی با مبلغ پایین می‌شود.
• مبلغ چک نباید بیش از ۲۰ میلیون ریال باشد.
• دارنده چک می‌تواند در زمانی کوتاه و سریعتر به مبلغ مندرج در آن دست یابد.

محدودیت‌های برای نقد کردن چک با ثبت اسناد

اجرای ثبت اسناد در مقایسه با مراجعه به محاکم دادگستری، محدودیت‌هایی دارد که عبارتند از:

1. در صورتی دستور اجرا صادر می‌شود که بانک مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادرکننده را گواهی کرده باشد.
2. صدور اجرائیه، تنها علیه صادرکننده چک صورت می‌گیرد نه علیه پشت‌نویس.
3. فقط مبلغ مندرج در چک قابل مطالبه است نه خسارت ناشی از آن.
4. متقاضی باید قبل از صدور اجرائیه، ده درصد مبلغ مورد درخواست را به صندوق اجراواریز کند.
5. متقاضی صدور اجرائیه ثبتی باید به اداره اجرای ثبت اسناد محل شعبه بانکی مراجعه کند که چک به عهده آن صادر شده است.

چک حقوقی

اگر به هر نحوی ثابت شود که چک وعده دار بوده و در تاریخ مندرج در چک صادر نشده و یا دارای خط خوردگی باشد، وصف چک حقوقی است. مواردی که به استناد آن چک حقوقی می‌گردد، عبارتند از:

• چکی که در حین یک قرارداد صادر شده و در قرارداد شماره آن ذکر شده باشد.
• چکی که به امانت به شخصی سپرده شده باشد و یا برای ضمانت انجام کاری صادر شده باشد.
• چکی که زودتر از تاریخ آن به بانک سپرده شده باشد و کلر شود.
• چکی که دارای خط خوردگی باشد و یا مبالغ عددی و حروفی آن یکسان نباشد.
• چکی که تاریخ بالای آن با تاریخ زیر امضا مغایر باشد.
• چکی که از تاریخ برگشت زدن آن ۶ ماه گذشته باشد.
• چکی که از تاریخ سررسید آن ۶ ماه گذشته باشد.

نکات مهم چک

• در فرآیند توقیف اموال از طریق دادگاه، اموال غیرمنقول و منقول دارای سند بنام شخص خوانده بصورت فوری توقیف می‌گردد.
•  در صورتی که مال متعلق به شخص خوانده دارای سند رسمی نباشد، قابل توقیف نیست. اما با ارائه قولنامه و یا ادله‌ای نظیر شهود و … تحت شرایطی می‌توان وارد فرآیند فروش و مزایده نمود.
•  در چکی که مبلغ عددی با حروفی آن یکسان نیست، مبلغ کمتر ملاک قرار می‌گیرد، مگر درصورت وجود قرارداد
• اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد آنست که دادگاه صالح برای رسیدگی، شهر محل برگشت زدن چک می‌باشد.
• ادله اصلی برای ارائه دادخواست مطالبه وجه چک، اصل و یا کپی مصدق چک و نیز گواهی عدم پرداخت است.
• در متن دادخواست، می‌بایست شماره چک و بانک و شعبه صادر کننده و مبلغ خواسته مشخص باشد.

مراحل مطالبه وجه چک

• در صورتی که مبلغ چک کمتر از ۲۰ میلیون باشد، به شورای حل اختلاف محل صدور چک ارجاع داده می‌شود و در صورتی که مبلغ آن بیش از ۲۰ میلیون باشد به دادگاه محل صدور چک ارجاع خواهد شد.
•  به منظور ثبت دادخواست مطالبه وجه چک می‌بایست هزینه دادرسی پرداخت گردد که هزینه دادرسی مبالغ زیر ۲۰ میلیون تومان ۲/۵ درصد و بالای ۲۰ میلیون تومان ۳/۵ درصد مبلغ خواسته است.
•  در صورتی که خواهان از اموال خوانده آگاه باشد می‌توان از طریق قرار تامین خواسته، حکم توقیف اموال وی را تا صدور رای دادگاه اخذ نماید. هزینه تامین خواسته بر اساس چک، بسیار اندک است.
•  دادخواست مطالبه وجه از جمله دعاوی حقوقی و مالی است. بنابراین می‌توان علاوه بر اصل مبلغ خواسته، خسارت تاخیر، هزینه دادرسی، هزینه وکیل در حد تعرفه را از خوانده طلب نمود.

رفع سوء اثر چک برگشتی

در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است فورا و به صورت برخط از چک رفع سوءاثر شود:

واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال‌علیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.

•  ارائه لاشه چک به بانک محال‌علیه؛
• ارائه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیر دولتی؛
• ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک؛
• ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک؛

دادخواست مطالبه وجه چک، با توجه به ماهیت حقوقی آن زمان بر است و در بسیاری از موارد به دلیل جهل، موکلین از رسیدن به حقوق کامل خود باز می‌مانند. بنابراین بهتر است قبل از هر گونه اقدامی در خصوص مطالبه وجه چک از طریق تماس با وکیل چک، مشاوره حقوقی دریافت کنید و با توجه به پروسه طولانی دادرسی از جمله شرکت در دادگاه، توقیف اموال، پیگیری‌های اداری و … بهتر است، به یک وکیل چک پرونده خود را بسپارید.

 

طرح‌ شکایت‌ علیه‌ صادر‌کننده چـک‌ بلامحل‌

چنانچه‌ چک‌ به‌ هر دلیل‌ برگشت‌ بخورد، پس‌ از دریافت‌ گواهی‌ عدم‌پرداخت‌ از بانک‌ محال‌ علیه‌ و اطمینان‌ از عدم‌وصول‌ چک‌ از طریق‌ مذاکره‌، نسبت‌ به‌ تنظیم‌ شکوائیه‌ اقدام‌ نمایید:

الف – پس‌ از تنظیم‌ شکوائیه‌ با همراه‌ داشتن‌ اصل‌ چک‌ به‌ قسمت‌ ارجاع‌ شکایات‌حوزه‌ قضایی‌ که‌ بانک‌ محال‌ علیه‌ در محدوده‌ آن‌ واقع‌ است‌ مراجعه کنید.

ب – معاونت‌ ارجاع‌ حوزه‌ قضایی‌ مربوطه‌ در ذیل‌ شکوائیه‌ دستور تحقیقات‌مقدماتی‌ و اعلام‌ نتیجه‌ را به‌ حوزه‌ انتظامی‌ واقع‌ در محدوده‌ سکونت‌ صادر کننده‌چک‌ را صادر می‌نماید. (آدرس‌ اعلامی‌ مشتکی‌عنه‌ مندرج‌ در برگ‌ گواهی‌ عدم‌پرداخت)

ج – پس‌ از اخذ دستور مقام‌ قضایی‌، به‌ حوزه‌ انتظامی‌ مربوطه‌ مراجعه‌ کرده‌ و برحسب‌ رویه‌ معمول‌، با کسب‌ دستور فرمانده‌ حوزه‌ انتظامی‌ یا جانشین‌ وی‌اخطاریه‌ ۳ روزه‌ که‌ به‌ اخطارحسن‌ نیت‌ معروف‌ است‌ در معیت‌ مأمور نیروی‌انتظامی‌ به‌ متهم‌ ابلاغ‌ می‌شود.

ذ – درصورتی‌ که‌ متهم‌ در ظرف‌ ۳ روز پس‌ از ابلاغ‌ اخطاریه‌ مذکور در بند ۳، رضایت‌ شاکی‌ را جلب‌ کرده‌ است‌ یا ترتیب‌ پرداخت‌ وجه‌ چک‌ را بدهد با اعلام‌رضایت‌ شاکی‌ یا ارائه‌ لاشه‌ چک‌ توسط وی‌ پرونده‌ مختومه‌ می‌شود، والا درصورت‌ عدم‌حضور در موعد مقرر، با دستور مقام‌ قضایی‌ نسبت‌ به‌ جلب‌ متهم‌ اقدام‌و پرونده‌ با گزارش‌ نیروی‌ انتظامی‌ و به‌ همراه‌ طرفین‌ به‌ حوزه‌ قضایی‌ مربوطه‌ارسال‌ و پس‌ از تعیین‌ شعبه‌ رسیدگی‌‌کننده توسط ریاست‌ حوزه‌ قضایی‌ و یامعاونین‌ آنها، پرونده‌ در جریان‌ رسیدگی‌ قرار می‌گیرد.

 

قانون جدید چک (قانون اصلاح قانون صدور چک)

به موجب قانون اصلاح قانون صدور چک مصوب ۲۳ آبان سال ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی:

هرگاه وجه چک به علتی از علل مندرج در ماده (۲) قانون صدور چک پرداخت نگردد، بانک مکلف است بنا بر درخواست دارنده چک فوراً غیرقابل‌پرداخت بودن آن را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن ذکر شده باشد، علت یا علل عدم پرداخت را صریحاً قید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید.

در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت‌شده پشت چک، آن را به بانک تسلیم نماید. بانک مکلف است بنابه درخواست دارنده چک فوراَ کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامه‌ای با مشخصات مذکور در ماده قبل، آن را به متقاضی تحویل دهد. چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده، بی‌محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک، جانشین اصل چک می‌شود.

در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شود، اقدامات موضوع این ماده علاوه بر صاحب حساب، در مورد وکیل یا نماینده نیز اعمال می‌گردد مگر اینکه در مرجع قضائی صالح اثبات نماید عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است. بانک‌ها مکلفند به هنگام صدور گواهینامه عدم پرداخت، در صورتی که چک به نمایندگی صادر شده باشد، مشخصات نماینده را نیز در گواهینامه مذکور درج نمایند.